Een van de grootste onderschatte gezondheidsrisico’s is zitten, dit kan een echte sluipmoordenaar zijn.
Nederland staat bekend als fietsland, maar toch zijn wij Europees kampioen zitten. Uit cijfers van TNO blijkt dat 26% van de Nederlandse bevolking van 15 jaar en ouder dagelijks meer dan 8,5 uur zit. Ter vergelijking: in de rest van de EU is dat slechts 11%. Werknemers in Nederland zaten in 2022 gemiddeld zelfs 8,9 uur per werkdag (TNO, Factsheet Zitten tijdens werk).
Langdurig zitten is niet alleen inactief zijn, het wordt inmiddels gezien als een onafhankelijke risicofactor voor chronische ziekten en vroegtijdige sterfte. Dat betekent dat zelfs mensen die voldoende sporten, nog steeds gezondheidsrisico’s lopen als zij daarnaast heel veel zitten (Katzmarzyk et al., 2009; Ekelund et al., 2016).
Wat betekend veel zittijd voor jou?
1. Hart- en vaatziekten
Langdurig zitten is sterk geassocieerd met een verhoogd risico op cardiovasculaire ziekten. Meta-analyses tonen dat meer dan 8 uur per dag zitten leidt tot een significant hoger risico op hart- en vaatziekten en vroegtijdig overlijden, onafhankelijk van fysieke activiteit (Ekelund et al., Lancet, 2016).
2. Stofwisseling en diabetes
Tijdens zitten neemt de spieractiviteit sterk af, waardoor de opname van glucose en vetzuren in spierweefsel vermindert. Dit draagt bij aan insulineresistentie en verhoogt het risico op type 2 diabetes (Hamilton et al., Diabetes, 2007).
3. Overgewicht en obesitas
Langdurig zitten verlaagt het totale energieverbruik, waardoor gewichtstoename op de lange termijn waarschijnlijker wordt. Daarnaast beïnvloedt het negatief hormonen en enzymen die betrokken zijn bij vetstofwisseling (Owen et al., Exerc Sport Sci Rev, 2010).
4. Mentale gezondheid
Sedentair gedrag is ook in verband gebracht met depressieve symptomen en cognitieve achteruitgang. Mensen die veel zitten, rapporteren vaker stress, vermoeidheid en een slechtere mentale gezondheid (Zhai et al., PLOS ONE, 2015).
5. Sterfte
Een groot Canadees cohortonderzoek (Katzmarzyk et al., Med Sci Sports Exerc, 2009) liet zien dat mensen die het meest zaten een tot 50% hoger risico op vroegtijdige sterfte hadden in vergelijking met degenen die het minst zaten.
Bewegen als medicijn – sittingbreaks
Gelukkig kan bewegen veel van deze schadelijke effecten tegengaan. Tijdens spiercontracties komen myokines vrij: hormoonachtige stoffen die ontstekingsremmend werken, insulinegevoeligheid verbeteren en een gezonde stofwisseling bevorderen (Pedersen & Febbraio, Nat Rev Endocrinol, 2012). Myokines zoals IL-6, irisine en BDNF ondersteunen niet alleen het metabolisme, maar ook de gezondheid van hart, hersenen en het immuunsysteem.
Zelfs korte “sittingbreaks” – enkele minuten staan of lopen na 30 minuten zitten – hebben al meetbare positieve effecten op bloedsuiker en insulinewaarden (Dunstan et al., Diabetes Care, 2012).
Conclusie
Langdurig zitten is een stille, maar grote risicofactor voor onze gezondheid. Het verhoogt de kans op hart- en vaatziekten, diabetes, overgewicht, mentale klachten en vroegtijdige sterfte. Beweging – of dat nu sporten, wandelen of simpelweg vaker opstaan is – werkt als een krachtig tegengif. Door regelmatig te bewegen stimuleren we de productie van myokines, verbeteren we onze stofwisseling en beschermen we onze gezondheid.
Kortom: zitten is het nieuwe roken, maar de oplossing is verrassend eenvoudig, vaker opstaan en bewegen.
